Հայաստանում ավարտվեց ՏԻՄ ընտրությունների երկրորդ հատվածը: Ինչպես և սպասվում էր, ընդդիմությունն էական արդյունքներ չգրանցեց, սակայն այս ընտրությունները հետաքրքիր էին այն մասով, որ դրանք անցկացվում էին նաև հանրապետության երկրորդ և երրորդ խոշոր համայնքներում՝ Գյումրիում և Վանաձորում:

Հաշվի առնելով այս քաղաքների՝ նախորդ տարիների ընդդիմադիր փորձը՝ բոլոր քիչ թե շատ ոչ իշխանական ուժերը նետվեցին ընտրապայքարի մեջ՝ փորձելով գրանցել հաջողություն: Դա չստացվեց մի քանի խորքային պատճառով: Պայքարի դաշտ մտած քաղաքական ուժերն էապես տարբերվում են ռեսուրսներով և հնարավորություններով:

Իշխանությունը, ի հակադրություն ընդդիմությանը, ունի թվացյալ անսահմանափակ ռեսուրսներ, իսկ միակ խնդիրը՝ չունենալ միակ ընդդիմություն, վաղուց լուծված է: Մյուս կողմից՝ ՏԻՄ ընտրություններն իրենց բովանդակությամբ էապես տարբերվում են համապետական ընտրություններից: Այստեղ չի գործում կենտրոնական իշխանությանը կամ կեղեքողներին հակադրվելու սկզբունքը: Գործում է ճիշտ հակառակը՝ «յոլա գնալու» սկզբունքը: Դա արտահայտվում է այն մտայնությամբ, թե ՏԻՄ ղեկավարը պետք է կարողանա լեզու գտնել օրվա իշխանության հետ, որպեսզի վերջինս էլ քաղցր աչքով նայի տվյալ համայնքին: Սա հիվանդագին երևակայություն լինելուց բացի, նաև քաղաքական անգիտակից կարգավիճակի հետևանք է: Այստեղ էական դեր է խաղում նաև համայնքներում առկա կլանային համակարգը, որը գործում է սիցիլիական կանոններին համապատասխան:

Եթե խոսենք երկու հիմնական քաղաքների մասին, ապա պետք է փաստենք, որ պայքարի մեջ մտած հիմնական իշխանական ուժերն ու առաջին երկու հորիզոնական զբաղեցրածները դա արեցին հենց այդ կլանային համակարգի շնորհիվ: Բայց անդրադառնանք երկու քաղաքներին առանձին-առանձին: Ասել, թե Գյումրիում «Բալասանյան դաշինքն» ունի զրո հեղինակություն, բավական սխալ մոտեցում կլինի: Միայն տնտեսական գործոնի առկայությունը բավարար է, որպեսզի կարողանաս ապահովել մի քանի հազար ձայն: Այստեղ չենք փորձի ներկայացնել խորքային վերլուծություններ քվեացուցակներում առկա ուռճացված սարսափելի թվերի մասին: Դա ընդգրկուն և առանձին թեմա է: Բալասանյանական դաշինքն ունի իր հստակ կլանային համակարգը, որն իհարկե չի հասնում նախորդի կատարելությանը: Այդ առումով պակաս չէ նաև ԲՀԿ-ն: Համոզված եմ, որ այդ կուսակցությունը չէր գրանցի այդ արդյունքը, եթե առաջին համարով հանդես չգար Վարդևան Գրիգորյանը: Այստեղ ավելի շատ դիտարկվում էր անձանց ու հեղինակությունների պայքար, քան դաշինքների և կուսակցությունների: Քաղաքի բաժանումը կարծես այդպես էլ արված էր, որոշ տեղամասեր կողմերը սիրահոժար զիջել էին միմյանց, և ով, ինչպես կարողանում էր, իր հարցերը լուծում էր: Հասկանալի էր նաև ԳԱԼԱ-ի՝ ավագանում հայտնվելը: Ի վերջո, թարմ ուժ էր, որն ուներ հեռուստաալիք, մինչ այդ ծավալած գործունեությամբ շահել էր շատերի համակրանքը:

Իրավամբ տարօրինակ էր «Հայկական վերածննդի» կամ վերածնված ՕԵԿ-ի հաջողությունը Վանաձորում և Գյումրիում: Այս պարագայում հին հայկական առածն առ այն, թե «պառավն իմաստուն չէ, գլխովն անցածով գիտե», կարծես թե չի գործում: Սա առնվազն աբսուրդի ժանրից է: Կուսակցությունը, որն ամեն բախտորոշ պահի մտել է քաղաքական խարդավանքների մեջ ̀ դավաճանելով իր ընտրազանգվածին, այսօր հանրապետության երկու քաղաքներում դեռ ունի լուրջ էլեկտորատ: Այս խնդիրը հասկանալու համար կարծում եմ՝ երկար ժամանակ կպահանջվի: Նույնն էր նաև Վանաձորում: Անկախ Մարուքյանի «Լուսավոր Հայաստանի» կարգավիճակից՝ քաղաքական դաշտում հարկ է փաստել, որ նա ևս ունի կլանային կամ առնվազն գերդաստանային գործոն, որն էապես աշխատեց այս ընտրություններում: Ինչ մնում է մյուս ընդդիմադիր ուժերին, ապա այստեղ գործեց այլ համակարգ: Նրանք չունեն այդ կլանները և ռեսուրսները:

5 Հոկտեմբեր, 2016 11:52

Ընդդիմության վախճա՞նը

Հայաստանում ավարտվեց ՏԻՄ ընտրությունների երկրորդ հատվածը: Ինչպես և սպասվում էր, ընդդիմությունն էական արդյունքներ չգրանցեց, սակայն այս ընտրությունները հետաքրքիր էին այն մասով, որ դրանք անցկացվում էին նաև հանրապետության երկրորդ և երրորդ խոշոր համայնքներում՝ Գյումրիում և Վանաձորում:

Հաշվի առնելով այս քաղաքների՝ նախորդ տարիների ընդդիմադիր փորձը՝ բոլոր քիչ թե շատ ոչ իշխանական ուժերը նետվեցին ընտրապայքարի մեջ՝ փորձելով գրանցել հաջողություն: Դա չստացվեց մի քանի խորքային պատճառով: Պայքարի դաշտ մտած քաղաքական ուժերն էապես տարբերվում են ռեսուրսներով և հնարավորություններով:

Իշխանությունը, ի հակադրություն ընդդիմությանը, ունի թվացյալ անսահմանափակ ռեսուրսներ, իսկ միակ խնդիրը՝ չունենալ միակ ընդդիմություն, վաղուց լուծված է: Մյուս կողմից՝ ՏԻՄ ընտրություններն իրենց բովանդակությամբ էապես տարբերվում են համապետական ընտրություններից: Այստեղ չի գործում կենտրոնական իշխանությանը կամ կեղեքողներին հակադրվելու սկզբունքը: Գործում է ճիշտ հակառակը՝ «յոլա գնալու» սկզբունքը: Դա արտահայտվում է այն մտայնությամբ, թե ՏԻՄ ղեկավարը պետք է կարողանա լեզու գտնել օրվա իշխանության հետ, որպեսզի վերջինս էլ քաղցր աչքով նայի տվյալ համայնքին: Սա հիվանդագին երևակայություն լինելուց բացի, նաև քաղաքական անգիտակից կարգավիճակի հետևանք է: Այստեղ էական դեր է խաղում նաև համայնքներում առկա կլանային համակարգը, որը գործում է սիցիլիական կանոններին համապատասխան:

Եթե խոսենք երկու հիմնական քաղաքների մասին, ապա պետք է փաստենք, որ պայքարի մեջ մտած հիմնական իշխանական ուժերն ու առաջին երկու հորիզոնական զբաղեցրածները դա արեցին հենց այդ կլանային համակարգի շնորհիվ: Բայց անդրադառնանք երկու քաղաքներին առանձին-առանձին: Ասել, թե Գյումրիում «Բալասանյան դաշինքն» ունի զրո հեղինակություն, բավական սխալ մոտեցում կլինի: Միայն տնտեսական գործոնի առկայությունը բավարար է, որպեսզի կարողանաս ապահովել մի քանի հազար ձայն: Այստեղ չենք փորձի ներկայացնել խորքային վերլուծություններ քվեացուցակներում առկա ուռճացված սարսափելի թվերի մասին: Դա ընդգրկուն և առանձին թեմա է: Բալասանյանական դաշինքն ունի իր հստակ կլանային համակարգը, որն իհարկե չի հասնում նախորդի կատարելությանը: Այդ առումով պակաս չէ նաև ԲՀԿ-ն: Համոզված եմ, որ այդ կուսակցությունը չէր գրանցի այդ արդյունքը, եթե առաջին համարով հանդես չգար Վարդևան Գրիգորյանը: Այստեղ ավելի շատ դիտարկվում էր անձանց ու հեղինակությունների պայքար, քան դաշինքների և կուսակցությունների: Քաղաքի բաժանումը կարծես այդպես էլ արված էր, որոշ տեղամասեր կողմերը սիրահոժար զիջել էին միմյանց, և ով, ինչպես կարողանում էր, իր հարցերը լուծում էր: Հասկանալի էր նաև ԳԱԼԱ-ի՝ ավագանում հայտնվելը: Ի վերջո, թարմ ուժ էր, որն ուներ հեռուստաալիք, մինչ այդ ծավալած գործունեությամբ շահել էր շատերի համակրանքը:

Իրավամբ տարօրինակ էր «Հայկական վերածննդի» կամ վերածնված ՕԵԿ-ի հաջողությունը Վանաձորում և Գյումրիում: Այս պարագայում հին հայկական առածն առ այն, թե «պառավն իմաստուն չէ, գլխովն անցածով գիտե», կարծես թե չի գործում: Սա առնվազն աբսուրդի ժանրից է: Կուսակցությունը, որն ամեն բախտորոշ պահի մտել է քաղաքական խարդավանքների մեջ ̀ դավաճանելով իր ընտրազանգվածին, այսօր հանրապետության երկու քաղաքներում դեռ ունի լուրջ էլեկտորատ: Այս խնդիրը հասկանալու համար կարծում եմ՝ երկար ժամանակ կպահանջվի: Նույնն էր նաև Վանաձորում: Անկախ Մարուքյանի «Լուսավոր Հայաստանի» կարգավիճակից՝ քաղաքական դաշտում հարկ է փաստել, որ նա ևս ունի կլանային կամ առնվազն գերդաստանային գործոն, որն էապես աշխատեց այս ընտրություններում: Ինչ մնում է մյուս ընդդիմադիր ուժերին, ապա այստեղ գործեց այլ համակարգ: Նրանք չունեն այդ կլանները և ռեսուրսները:

Գ Ո Վ Ա Զ Դ

Երկրորդ՝ նրանց կուսակցությունների՝ քաղաքներում առաջադրված առաջին դեմքերը գրեթե հայտնի չէին քաղաքների լայն զանգվածներին, երրորդ՝ նրանք չէին կարողանում ներկայանալ որպես «հարց լուծողներ», որն էական է ՏԻՄ ընտրությունների համար: Մյուս կողմից, ընտրողները որքան էլ համակրեն այդ կուսակցությունների առաջին դեմքերին, այնուամենայնիվ, աշխատում է լոկալ մտածողության սկզբունքը և Երևանը ներկայանում է իրենց խնդիրներից հեռու ու առանձնացած մի կենտրոն: Հատկապես այս վերջինն ակնհայտ էր երկու քաղաքներում: Դրա մասին էին վկայում նաև ընդդիմության հանձնաժողովականների և վստահված անձանց մեծ մասի անատամ ներկայությունը տեղամասերում:

Ի՞նչ անել նման իրավիճակում: Իշխանությունն արդեն իսկ հասկացրել է, որ խորհրդարանական ընտրություններին չի զիջելու որևէ արմատական ընդդիմադիր ուժի: «Արմատական ընդդիմադիր ուժ» ասելով՝ տողերիս հեղինակը բնավ չի կարող նկատի ունենալ ԲՀԿ-ին կամ «Հայկական վերածննդին»: Այդ կուսակցություններն իրենց իշխանահաճո կեցվածքը հիմնավորող բազմաթիվ քայլեր են արել: Այստեղ խնդիրն իրական ընդդիմադիրների միավորման, ոչ թե միմյանց համոզելու ու քաղաքագիտական վերլուծությունների մակարդակում միակի և եզակիի հանգրվանի մեջ է: Սահմանադրական հանրաքվեի ժամանակ ՈՉ-ի փաստացի հաղթանակը ցույց տվեց, որ երբ հասարակությունն ունենում է հստակ երկընտրանք, ապա ընտրում է սպիտակը, ինչին իշխանությունն ունի հակադրելու մեկ եղանակ, այն է ̀ զանգվածային տեռորը:

Հաշվի կառնե՞ն ընդդիմադիրներն այս հանգամանքը և պառավի իմաստության փորձը կկիրառեն, ուրեմն կունենան հաջողություն, հաշվի չե՞ն առնի, ուրեմն ականատես կլինենք հերթական քաղաքական հուղարկավորությանը:

Վահրամ Թոքմաջյան, Past.am վերլուծաբան